Jane Eyre – Charlotte Bronte

Charlotte Bronte sinh ra tại thị trấn Thornton, Yorkshire, Anh quốc trong một gia đình mục sư nghèo. Tuy cuộc sống khó khăn nhưng bà và hai em vẫn đam mê viết lách và cùng nhau xuất bản một tập thơ in chung nhưng chỉ bán được vỏn vẹn hai bản. Không bỏ cuộc, ba chị em bà vẫn tiếp tục viết và lần lượt thành công: Emily Bronte với tác phẩm “Đồi gió hú”, Anne Bronte với tác phẩm “Người tá điền đồi Wildfell” còn bà là cuốn “Jane Eyre”, xuất bản vào năm 1847. Tại Việt Nam trước đây, cuốn sách được ra mắt bạn đọc với tên “Kiều Giang” do nhà văn Hoàng Hải Thủy phóng tác. Về sau tác phẩm được Nguyễn Tuyên dịch khá thành công rồi đến hiện tại mới nhất là bản dịch của Trịnh Y Thư do Nhã Nam ấn hành.

Khi mới ra mắt, “Jane Eyre” nhận được nhiều lời khen tiếng chê từ các nhà phê bình lẫn độc giả, song cũng được dư luận đón nhận khá nồng nhiệt, làm cho tác phẩm thành công ngoài sức tưởng tượng. Nữ văn hào Virgina Woolf nhận xét: “Nhà văn đã cầm lấy tay chúng ta, dắt chúng ta đi theo con đường của bà, bắt chúng ta phải nhìn thấy những gì bà thấy, không bao giờ rời chúng ta nửa bước hay cho phép chúng ta quên mất sự hiện diện của bà. Cuối cùng, chúng ta càng lúc càng đắm chìm trong tài năng, sự mãnh liệt, sự phẫn nộ của Charlotte Bronte.” Suốt mấy trăm trang sách, Charlotte lần giở câu chuyện về cuộc đời cô bé “Jane Eyre” từ thưở nhỏ đến khi làm gia sư trong tòa lâu đài Thornfield, vướng vào mối tình lãng mạn, cháy bỏng với ông chủ nhà Rochester với quá khứ đầy bí ẩn. Cô đã yêu và được yêu rồi cũng sẵn sàng từ bỏ tình yêu chớm nở để bảo toàn phẩm giá, đức hạnh của mình. Cho đến ngày hôm nay khi đọc lại tác phẩm, hẳn nhiều độc giả sẽ cảm nhận là nhân vật Jane trong “Jane Eyre” quá đỗi nổi loạn so với thời đại mà cô đang sống – thời đại nữ hoàng Victoria, thời đại của những khuôn mẫu dành cho nữ giới, gắn liền với vai trò làm vợ, làm mẹ, với công việc bếp núc, may vá, chơi đàn hoặc thêu thùa. Trong tác phẩm của mình, Charlotte cho rằng những khuôn thước ấy quả là “hẹp hòi” và bà còn nói thêm: “Còn những kẻ chỉ trích, hoặc chê cười khi họ [phụ nữ] tìm cách học hỏi nhiều hơn hoặc làm nhiều hơn những gì mà tập quán xưa nay vẫn cho là cần thiết với giới tính của họ thì quả là ích kỉ.”

Cuộc đời của Jane là một cuộc đời không mấy êm ả. Cô sinh ra là một đứa trẻ mồ côi, phải sống nhờ vào gia đình người cậu ở lâu đài Gateshead. Tuy mang tiếng là sống cùng những người quyền quý nhưng cô luôn bị họ khinh rẻ, bị xem là cái gai trong mắt cũng như là thứ của nợ mà họ đành phải cưu mang lấy. Có thể nói là thời thơ ấu của Jane không có bóng dáng tình thương từ những người họ hàng thân thích mà cô chỉ nhận được tình cảm ấy từ chị vú nuôi Bessie hay ông thầy thuốc Lloyd (có lẽ vì vậy mà khiến Jane có một bản tính nổi loạn trong tâm thức chăng?).Nhưng may mắn của cuộc đời Jane là cô gặp được những con người tốt bụng như người bạn đồng môn Helen Burns hay cô giám thị Temple, những người sẵn sàng uốn nắn Jane và giúp cô phát triển thiên hướng của mình. Nhưng ngay cả khi Jane gặp ông Rochester, người mà cô cho rằng đã yêu cô và sẽ chẳng còn ai yêu cô hơn thế nữa, thì cuộc đời vẫn giằng lấy hạnh phúc ngay khỏi tay cô, khiến cô phải tự rời bỏ thiên đường ảo mộng ấy vì không thể chấp nhận làm nhân tình của ông. Định mệnh cũng cho Jane gặp St. John, một chàng thanh niên hào hoa phong nhã mang trong mình sứ mệnh to lớn, đã ngỏ lời để đổi lấy cuộc hôn nhân không tình yêu với cô. Cả hai người đàn ông bước qua đời cô, một người cho cô tình yêu nhưng không cho cô hôn nhân, một người cho cô hôn nhân nhưng lại không cho cô tình yêu (Trịnh Y Thư). Đó có thể xem là những thử thách mà Thượng đế đã thử lòng Jane, và nếu cô vượt qua được, ắt hẳn sẽ có món quà xứng đáng đợi cô ở cuối con đường.

Câu chuyện về cô gia sư nghèo “Jane Eyre” và ông chủ Rochester hẳn sẽ thiếu đi thi vị nếu không có bút pháp miêu tả đại tài của Charlotte Bronte. Bà đã dụng công miêu tả những đường nét lóng lánh của ngoại cảnh với lượng ngôn từ giàu có, phong phú. Bà cũng đã khắc họa thành công ngoại hình nhân vật một cách chân thực làm người đọc hình dung một cách rõ nét nhất về vẻ đẹp tươi trẻ của cô giám thị Temple, sự xa hoa váy áo của giới thượng lưu tham dự tiệc trong lâu đài Thornfield. Chính Charlotte Bronte cũng là một vị đạo diễn đại tài đã lia chiếc máy quay nghệ thuật của mình để tạo dựng cho cuốn tiểu thuyết mang một màu sắc trầm tối, rùng rợn đặc trưng của thời đại văn học Gothic. Một số người cho rằng việc miêu tả trong “Jane Eyre” khiến cho mạch truyện dài lê thê vì chúng chiếm quá nhiều vào cốt truyện, song nếu nhìn lại thì nếu thiếu đi những nét miêu tả ấy thì “Jane Eyre” sẽ thiếu đi cái hồn mà nó vốn có và hẳn sẽ không tạo được tiếng vang đến tận bây giờ.

Tóm lại, “Jane Eyre” là một cuốn tiểu thuyết đáng đọc bởi triết lý nhân văn mà nó mang lại: Bằng sự nỗ lực và cố gắng vươn lên thì bất cứ ai cũng có thể tìm được hạnh phúc mà mình mong mỏi. Bên cạnh đó, nhân vật Jane đã tạo cảm hứng cho nhiều thế hệ trẻ bởi sự độc lập, mạnh mẽ, có khát vọng tự do bình đẳng, đam mê lao động và dám đấu tranh để tìm lấy hạnh phúc. Suốt cả trăm trang sách dài, Jane chưa từng đổ lỗi cho hoàn cảnh, cô im lặng tất thảy, tha thứ cho tất thảy và bước tiếp theo con đường mình đã chọn. Trên con đường lập thân của thanh niên chúng ta ngày nay, cô gái bé nhỏ “Jane Eyre” là một tấm gương sáng cho chúng ta noi theo. Có thể nói rằng, cuộc sống hiện tại dù muôn vàn khó khăn nhưng nếu chúng ta cố gắng vươn lên thì chúng ta rồi sẽ tìm được hạnh phúc mà mình đáng có, mặc cho những đau thương lỡ làng ta đã từng nếm trải.

– Lương Hữu Tín