Bullshit Jobs: Đời Ngắn Lắm, Đừng Làm Việc Vô Nghĩa! – David Graeber

David Graeber đã từ giã cõi trần vào 2-9-2020 trong độ tuổi còn sung mãn nhất. Tiếng tăm của ông không chỉ gói gọn trong ngành là một nhà Nhân học hướng về quần chúng, một người theo thuyết Vô trị (Arnachist) nhiệt thành, mà còn là người hướng về quần chúng lao động ở phương Tây. Ông còn là biên tập của tạp chí HAU – tạp chí về lý thuyết Dân tộc chí hàng đầu hiện nay. Ở Việt Nam thì tên tuổi của David Graeber ít người biết, nhất là trong lĩnh vực Nhân học.

Bullshit Jobs: A Theory (Nghề nghiệp tào lao: Phác thảo lý thuyết). Ở Việt Nam được dịch thành tựa là “Đời ngắn lắm, đừng làm việc vô nghĩa”. Bởi vì cách dịch này làm nhiều người hiểu lầm cuốn sách này là sách đa cấp, self-help, nhà xuất bản cố tình dịch vậy chắc dễ bán hơn. Nhưng thực tế, đây là CUỐN SÁCH NHÂN HỌC PHÊ PHÁN CHỦ NGHĨA TƯ BẢN HIỆN NAY.

Khi bài viết về “Nghề nghiệp tào lao” được xuất bản trên tạp chí cánh tả Strike, lượng người truy cập đọc đã làm cho trang Strike ngẽn mạng và mém sập.

Trong cuốn sách này, câu hỏi nghiên cứu của ông đưa ra là: Có khi nào chúng ta thấy công việc chúng ta thật sự là tào lao, không giúp ích được gì cho thế giới? Và nó biến mất cũng chẳng ảnh hưởng gì cho thế giới cả?

Đây là cuốn sách sẽ giúp bạn trả lời câu hỏi trên, và nhiều câu hỏi xung quanh cuộc sống của bản thân như là: Sao nhiều người trẻ lại cuồng công việc văn phòng có thể làm 10-12 tiếng/ngày dù không được trả thêm lương? Vì sao khoa học kỹ thuật thế kỷ 21 đã rất phát triển, các ngành sản xuất đã tự động hóa như dự đoán của Keynes, nhưng theo Keynes, chúng ta chỉ còn làm 15 tiếng một tuần, nhưng thực tế bây giờ chúng ta làm là hơn 30 tiếng/tuần?

Ông chỉ ra rằng chính ĐẠO ĐỨC và CHÍNH TRỊ, là thứ khiến chúng ta phải quay cuồng với công việc.

Đạo đức rất đơn giản: Nếu bạn không làm việc thì bạn không được hưởng điều gì. Đối với những nhà Tư bản, làm việc như là cách khẳng định giá trị bản thân của người lao động. Rốt cuộc, điều này chỉ có lợi cho chủ nghĩa tư bản mà thôi. Đây cũng là lý do vì sao nhiều CEO, SharkTank và tay chủ luôn kêu gào “Người trẻ phải cống hiến thanh xuân” của họ cho công ty.

Chính trị thì nếu mà người dân quá rảnh thì họ sẽ tham gia biểu tình đòi quyền lợi.

Vì thế, có một nghịch lý xảy ra mà tác giả chỉ ra rằng nếu chủ nghĩa tư bản tối đa hóa lợi nhuận vì sao lại thuê nhiều vị trí thực sự “vô nghĩa” và không giúp ích gì cho tư bản?

Xã hội hiện nay đang chạy theo một kiểu xã hội tiêu dùng. Khi mà công nhân càng ngày càng giảm bớt vì dây chuyền tự động hóa, nhưng lực lượng văn phòng làm dịch vụ tăng lên nhanh chóng. Thực tế, tiêu dùng để đáp ứng nhu cầu giải trí của chúng ta hiện nay, lại thuê một đống đội ngũ nhân lực cho ngành dịch vụ tiêu dùng để phục vụ nhu cầu giải trí của người khác, có thể kể đến nhân viên Marketing, PR,…

Tác giả đặt vấn đề, nếu giáo viên và bác sĩ tự nhiên biến mất. Có ảnh hưởng gì xã hội hay không? (Thực tế, có lẽ sẽ ảnh hưởng kha khá đấy). Còn nhân viên PR, Marketing biến mất có thật sự gây ảnh hưởng lên xã hội không?

Thực tế rất đáng buồn cười là những nghề Giáo viên và Bác sĩ, chúng ta có thể thấy sự quan trọng nếu nó biến mất nhưng nghề nghiệp này lại được trả lương cực kỳ thấp. Trong khi nhiều ngành nghề phục vụ cho chủ nghĩa tiêu dùng thì trả lương rất là cao

Cuối cùng điều gì đang xảy ra trong xã hội Tư bản hiện nay? David Graeber tử những công trình điền dã, các đoạn phỏng vấn online, lý thuyết của Karl Marx đến Max Weber để lý giải cho một đống nghịch lý, lộn xộn của Chủ nghĩa Tư bản đang tạo ra một đống công việc tào lao mà bản thân nhiều người cảm thấy nghề họ chả có ý nghĩa gì, mà Tư bản giữ chúng ta luôn bận rộn và không có thời gian nghỉ ngơi.

– Sách Khai Minh