Đi Tìm Lẽ Sống – Viktor Emil Frankl

“Thông thường, nếu một quyển sách chỉ có một đoạn văn, một ý tưởng có sức mạnh thay đổi cuộc sống của một người thì chỉ riêng điều đó cũng đã đủ để chúng ta đọc đi đọc lại và dành cho nó một chỗ trên kệ sách của mình. Quyển sách này có nhiều đoạn văn như thế.”

Tôi nghĩ lời mở đầu bên trên của Harold S. Kushner đã quá đủ để giới thiệu về cuốn sách kinh điển của Viktor Franklin, cuốn Đi Tìm Lẽ Sống.

Viktor Franklin, 1 Tiến Sĩ – Bác Sĩ tâm lý người Áo gốc Do Thái, ngay trước khi cuộc thảm sát Do Thái xảy ra giống nhưng một số khoa học gia, trí thức Do Thái nổi tiếng ông được mời đến lãnh sự quán của Mỹ nhằm mục đích đưa ông qua Mỹ trốn chạy cuộc diệt chủng sắp xảy ra. Nhưng vì lo cho cha mẹ ông từ chối lời đề nghị, chấp nhận bước chân vào trại tập trung Do Thái của Đức Quốc Xã. Trải qua 3 năm tại các trại Auswitz và Dachau, Frankl đã có một cơ hội hiếm có để quan sát tâm lý của con người khi ở nơi địa ngục trần gian, dưới đáy tuyệt vọng.

Cuốn sách của Frankl rất kỳ lạ, nó miêu ta rất chi tiết, rất thật những điều tồi tệ ta khó tưởng tượng đã xảy ra ở trại tập trung nhưng nó không hẳn là một cuốn tự truyện, cũng không hẳn là một cuốn sách lịch sử nhằm lên án Phát Xít Đức. Là một tù nhân đối mặt với sự sống cái chết có thể vào lò thiêu hay phòng hơi ngạt bất cứ giây phút nào, Frankl không chỉ cố “tồn tại”, ông quan sát tâm lý của từng con người ở đây dưới con mắt của một nhà khoa học. Ông như một người “ngộ đạo” sau khi trải qua sự sống cái chết vậy. Ông làm tôi nhớ tới Vương Dương Minh đời Minh chỉ ngộ ra rất nhiều điều sau khi nằm vào quan tài đá để chờ cái chết.

Nếu bạn từng trăn trở Lẽ sống là gì? Điều ý nghĩa cuộc đời là gì? Thì hãy đọc cuốn sách này của Frankl, có lẽ sẽ khó mà cảm nhận hết những gì ông hay những người tù Do Thái khác đã trải qua nhưng biết đâu bạn sẽ tìm thấy lẽ sống của riêng mình hay đơn giản chỉ là cảm thấy nhiều điều ý nghĩa trong cuộc sống mà trước giờ chưa từng cảm thấy.

“Người nào có lý do để sống thì có thể tồn tại trong mọi nghịch cảnh” – Nietzche

– Võ Văn Cường

Đọc xong Đi tìm lẽ sống của Frankl, tôi chợt nhớ tới một bộ phim “Cậu bé mang Pyjama sọc” chuyển thể từ tiểu thuyết cùng tên của John Boyne’s.

Cả hai đều dựa trên chủ đề về diệt chủng người Do Thái nhưng mỗi tác phẩm lại viết theo những cách nhìn rất ấn tượng.

– Cậu bé mang Pyjama sọc diễn ra theo cách một đứa trẻ 8 tuổi nhìn thấy, cảm nhận và trao tình cảm, sự chân thành của mình cho một đứa trẻ khác ở phía bên trong hàng rào trại tập trung.

– Còn Đi tìm lẽ sống, Frankl viết theo cách nhìn của một người trong cuộc, không phải để tả con người sống cực khổ như thế nào hay chết theo cách tàn nhẫn ra sao, mà ông viết về “người” mà họ lựa chọn sẽ trở thành khi ở trong hoàn cảnh khắc nghiệt đó. Có những người lựa chọn từ bỏ phẩm giá của mình, họ trở nên độc ác, vô tình, bắt nạt bạn tù khác,để có thể sinh tồn càng lâu càng tốt. Nhưng cũng có người giữ lại được lòng dũng cảm, sự tự trọng, lòng thương người, giúp đỡ những người cùng hoàn cảnh.

Cuộc sống của tất cả họ là sự tồn tại tạm bợ và vô hạn định cho đến khi đến khi họ tìm thấy lẽ sống của mình, dù lẽ sống ấy là tốt hay xấu.

Khi một việc tồi tệ cứ đến với bạn bất chấp việc bạn có đồng ý hay không thì hãy xem nó như 1 cơ hội.

Và Frankl xem việc bị đưa vào trại tập trung là một cơ hội mà số phận đã đem đến cho ông để ông chứng minh lòng dũng cảm của mình, rằng ông có thể trở thành ai khi toàn bộ cuộc đời trước đây hoàn toàn bị từ bỏ.

Ông quan sát cách mọi người phản ứng khi bị đánh, bị đói, bị rét, bị đưa đến phòng hơi ngạt…cách mọi người dần thay đổi, về tâm lý, về tính cách, hành xử. Ông lý giải được tại sao lại có sự thay đổi như vậy, ông hiểu sự lựa chọn của họ. Khi thể xác của một người ngã quỵ thì họ vẫn sống nhưng khi tâm hồn họ không đứng dậy nữa có nghĩa là họ mãi mãi nằm xuống. Và những tháng ngày ý nghĩa trong trại tập trung của ông bắt đầu.

“Hoàn cảnh có thể lấy đi mọi thứ bạn có, chỉ trừ một thứ: sự tự do lựa chọn cách mà bạn phản ứng lại nó…Ở đâu con người cũng phải đương đầu với số phận và cũng có cơ hội đạt được điều gì đó từ chính nỗi đau của mình” Đúng không các bạn?

– Nguyễn Thu Trang