Hơn cả một cuốn tiểu thuyết trinh thám, “Phía sau nghi can X” không đi sâu vào mô tả tội ác, Higashino Keigo tập trung vào việc khai thác những giằng xé nội tâm thầm kín, những nhân vật bình dị, và sự quan tâm sâu sa tới con người.
Review Phía sau nghi can X (2)
Tôi không nghĩ sẽ viết review truyện trinh thám, nhưng với Phía sau nghi can X (X) thì tôi quyết định phải vậy. X được Keigo kể lại với giọng văn giản dị, không “hiệu ứng”. Bối cảnh trong X cũng hoàn toàn bình thường, không hề màu mè hay có tình tiết Hollywood nào. Vụ án, hiện trường, điều tra, cách gỡ nút thắt được tác giả dựng lên hoàn toàn điềm tĩnh. Tiến độ điều tra vụ án cũng bình thường, không nhanh không chậm. Màu sắc vụ án cũng không bí hiểm như những quyển của Agatha Christie, hay tàn ác như loạt Comoran Strike của Robert Galbraith. Nhưng nội dung của câu chuyện thì hoàn toàn khác.
Việc nghĩ ra một bài toán khó, và việc giải bài toán đó, việc nào dễ hơn?
Ở X, không hề có các cuộc chiến nào ngoài cuộc chiến tâm lý, lương tâm và logic. Nhân vật là những người bình dị như thầy giáo dạy toán, thầy giáo dạy vật lý, người mẹ đơn thân. Chính vì sử dụng những nhân vật như vậy, X càng trở nên thật và ám ảnh. Những hoàn cảnh, tâm lý rất đỗi bình thường của con người được Keigo mổ xẻ và làm chất liệu cho câu chuyện. Trong X, cách thực hiện vụ án không quan trọng bằng lý do để làm nó. Bản thân vụ án không quan trọng bằng những người liên đới. Và những con người này, cuộc sống của họ, nguyện vọng của họ, động cơ đẩy họ phạm tội làm tôi nhói đau. Thiên tài bị xã hội bỏ quên. Người tìm bình an nhưng cứ bị bám đuổi bởi quá khứ. Những người sống không ai biết, chết không ai hay. Người tìm thấy ý nghĩa của cuộc sống và vì muốn bảo vệ nó mà đẩy bản thân mình vào bi kịch.
Việc đưa ra lời giải cho một bài toán và việc kiểm chứng lời giải của người khác, việc nào khó hơn?
Nhưng không có nghĩa là ở X chỉ có nhân văn được coi trọng. Nếu vậy thì X đã không còn là một tiểu thuyết trinh thám. Các chi tiết được sắp xếp quá tài tình. Đọc X tôi có cảm giác như tác giả đang đi guốc trong bụng mình vậy. Mỗi khi tôi có thắc mắc, thì nó được giải đáp ở vài trang sau đó. Cứ như thế Keigo dẫn dụ tôi đi hết X lúc nào không hay.
Và tôi nghĩ dù mình có bỏ ra bao nhiêu thời gian để suy nghĩ lời giải của vụ án này đi chăng nữa, thì tôi cũng không thể có lời giải hay hơn của tác giả. Lời giải làm tan nát, vỡ vụn mọi thứ xung quanh để rồi câu chuyện kết thúc bằng những tiếng gào thét.
Chưa bao giờ đọc một tác phẩm trinh thám mà tôi lại sững sờ đến như vậy.
MỘT TÁC PHẨM TRINH THÁM HAY TÂM LÝ?
Đọc xong cuốn này, tự nhiên thấy rùng mình, bởi cái lạnh lùng, sự khô khốc và trong suốt cũng lạnh lẽo tê tay của tảng băng trí tuệ!
Lưu ý, review mang sặc mùi cảm nhận cá nhân, và tiết lộ nhiều chi tiết bố cục của truyện, bạn đọc cân nhắc khi xem.
Một vụ án giết người tuần tự diễn ra, một cái xác được tìm thấy, một âm mưu được che đậy. Không có gì giấu giếm thủ phạm, chứng cứ hay những chi tiết kiểu khám nghiệm hiện trường cả, không có nhiều pha suy luận đỉnh cao nhờ vào các chi tiết nhỏ nhặt, tất cả đều được bày ra, như một bài toán có sẵn lời giải, nhưng để hiểu cách giải của nó, thì lại hoàn toàn khác.
Mạch truyện dài dài, đều đều, không có những pha combat, hay đấu súng làm nghẹt thở, không có nút thắt ròio đẩy mâu thuẫn lên cao trào, không có xấu và tốt. Nhưng sau rốt, khi sự thật được hạ màn, thì còn đặt ra câu hỏi cho trí não, cho luân lý, cho đời sống, cho cả một xã hội, nó day dứt đau đớn và lạc giọng như những phẫn uất mà thủ phạm đã hét lên trong những dòng cuối cùng.
Thật ra, thì đây là tiểu thuyết trinh thám hay tâm lý? Tôi cũng ko biết nữa, thật ra, khi mua sách là do tôi khá ấn tượng với cuốn: điều kì diệu ở tiệm tạp hoá Namiya, và thấy bạn tôi, cũng nhiều người khen (tôi thường tránh đọc review do sợ bị ám thị) nên mua về đọc, kỳ vọng nó như một quả bom trinh thám, lần theo dấu vết, phản kèo lại thủ phạm, nhưng không, các bạn đừng kỳ vọng như tôi, kẻo sau khi đọc thì té ngửa đó.
Vẫn có điều tra, vẫn có phá án, vẫn bằng chứng vân tay adn, vẫn đủ cả suy luận, nhưng dưới con mắt tôi, nó như hoa lá cành tô điểm cho thân cây với lớp vỏ mốc meo, sần sùi, đen ẩm như vỏ phong thay lúc giao mùa. Hiện lên trong tiểu thuyết là xã hội với nhiều những phận đời, với nhiều những suy nghĩ, bị đè nén, bị thất bại, bị căng thẳng, mà như phim Joker gần đây có một câu thoại, đại ý, rằng, có khi chỉ cần một ngày tồi tệ, người ta có thể muốn giết ai đó!
Có khi chỉ vì một nụ cười toả nắng trong ngày tồi tệ ấy, đã cứu được một mạng người, nhưng cũng có khi chỉ một phút bốc đồng, ta đưa tay nhúng chàm, khó nói lắm. Bánh xe vô lượng được nhắc ở cuối truyện, có rất nhiều điều càn suy nghĩ, tuy nhiên, theo tôi, ý nghĩa của nó ko đơn giản như nhà vật lý học kiêm thám tử nghiệp dư nói, mỗi bánh xe khi hư hỏng, đâu chỉ làm hại 1 mình nó, nó gây hư hại cho ít nhất 2 cái bánh xe bên cạnh, như một tất yếu lan truyền. Thủ phạm chính, phạm một tội ác, để che giấu tội ác khác, sau rốt nó liên đới tới cả 3 thủ phạm trong vụ đầu tiên. Vậy nhân quả có nhiều quá không? Rất nhiều, bởi khi hành động, suy nghĩ vớt vát luôn tiềm thức thúc đẩy trong đầu, họ luôn nghĩ, sẽ gỡ được sẽ chiến thắng với cái đầu lạnh là bản lĩnh tính toán tuyệt vời. Quen chưa, y chang con bạc đang khát nước!
Nhân nói tới cái kết. Anh chàng thám tử – nhà vật lý học đã nói 1 câu: anh ấy sẵn sàng làm bất cứ điều gì, chỉ cần nó hợp logic. Hoàn toàn lý tính nhỉ, đó là một đức tính mà các nhà khoa học luôn hướng tới, họ suy nghĩ lý tính, và mong muốn loại bỏ cảm tính ra khỏi đầu óc. Và hãy xem, những hành động lý tính thuần thục âý đã tạo ra cái gì? Hai xác chết và 3 người đau khổ! Khoa học tự nhiên không có nhân văn dẫn dắt, chính là con đường ngắn nhất dẫn tới địa ngục.
Tiếng kêu phẫn uất của thủ phạm, phải chăng khi anh ta đã ý thức được phần người của mình, đánh thức lại lương tâm, hay chỉ đơn thuần là thua một ván bài, không giải được bài toán cuộc đời mình???