[Review] Thư – Higashino Keigo

Câu chuyện bi kịch của một người em có anh trai là một tên tội phạm. Một kẻ phạm tội giết người trong một hoàn cảnh bất đắc dĩ, những lý do khiến người ta không khỏi đau lòng. Chúng ta thường cho rằng những kẻ giết người, cướp của đều là những kẻ máu lạnh vô tình, chúng ta nhìn họ với thái độ câm ghét, thù hằn và cho rằng họ cần bị loại trừ khỏi xã hội. Chúng ta chỉ nhìn những tội ác trên mặt báo, chúng ta đều nghiến răng, cau mày khi đọc bản tin, còn phần trắc ẩn bên trong họ ta chưa một lần nhìn thấy.

Review Thư (2)

“THƯ” – ƯỚC MƠ VỀ MỘT THẾ GIỚI CÔNG BẰNG

Cảnh bảo: đây sẽ là một bài review dài, và có spoil, các bạn cân nhắc trước khi đọc.

Tôi có thói quen hơi kỳ lạ khi đọc sách, đó là, nếu một cuốn sách có lời bạt, hay phần cảm nhận ở cuối, thì nhất định tôi sẽ đọc phần đó trước khi bắt đầu đi vào nội dung chính. Tất nhiên, không có ngoại lệ với “Thư” của Keigo Higashino. Vì vậy tôi sẽ cảm nhận cuốn sách này theo trình tự hơi khác thường một chút.

Mở đầu cuốn sách là câu chuyện về việc lựa chọn diễn viên cho bộ phim “The day in the Life” mà nhân vật chính là John Lennon. Diễn viên được lựa chọn sau buổi casting là một người có ngoại hình gần giống John. Nhưng điều đáng nói ở đây là, anh chàng diễn viên này sau đó đã bị sa thải, chỉ vì anh tên là “Mark David Chapman”, trùng hợp thay, đó cũng là tên của kẻ đã sát hại John. Vì lẽ đó, tất nhiên, anh ta không thể được lựa chọn. Anh ta đã bị từ chối vì một lỗi lầm không phải do mình gây ra. Đây cũng chính là chủ đề xuyên suốt trong “Thư”. Bên cạnh đó, không thể không nhắc tới ca khúc “Imagine” của John Lennon, bài hát này chính là ca khúc chủ đề của cuốn sách. Những “imagine” trong bài hát như nói lên tiếng lòng của Naoki, nhân vật chính của “Thư”.

Sau khi đọc xong phần cảm nhận, gần như ngay lập tức, tôi bật ngay “Imagine” và cài “repeat mode”. Cho đến khi gấp lại cuốn sách, “Imagine” dường như vẫn văng vẳng bên tai. Và ngay tại lúc này đây, khi viết những dòng review này, tôi vẫn đang đắm mình trong giai điệu yên bình của bài hát này, cùng những con chữ và dòng suy nghĩ về “Thư”.

“…Imagine there’s no countries
It isn’t hard to do
Nothing to kill or die for
And no religion too
Imagine all the people living life in peace, you
You may say I’m a dreamer
But I’m not the only one
I hope some day you’ll join us
And the world will be as one…”

Nội dung của “Thư” kể về câu chuyện cuộc đời của hai anh em mồ côi sống nương tựa vào nhau, Tsuyoshi và Naoki. Hay nói rõ hơn là câu chuyện về những lá thư từ trong tù của Tsuyoshi gửi cho em trai và cuộc sống gặp đầy rẫy những “sự bất công” của Naoki. Tất cả bắt nguồn từ mong muốn có tiền để em trai ăn học mà Tsuyoshi đã “túng quá làm liều”, quyết định trộm một gia đình giàu có, để rồi vô tình mắc phải tội sát nhân kèm theo bản án ngồi đếm lịch tới tận mười lăm năm.

Những bức thư được gửi đi đều đặn hàng tháng, những câu chuyện trong bức thư của Tsuyoshi gần như không có gì đặc biệt, có gì hay ho trong tù để kể đâu cơ chứ, ít nhất với Tsuyoshi thì đúng là vậy. Nhưng những bức thư này lại rất quan trọng. Nó là sợi dây liên kết duy nhất để anh giữ liên lạc với em trai mình, với thế giới bên ngoài song sắt kia. Mở đầu cho mỗi bức thư đều là câu hỏi thay cho lời chào “Naoki à, em khỏe không?”. Nó thể hiện chính xác nhất nguyện vọng của người anh trai tội lỗi, anh chỉ mong muốn em trai mình luôn mạnh khỏe, và sống thật tốt mà thôi. Có thể nói đây cũng chính là nội dung và thông điệp gần như duy nhất của Tsuyoshi muốn dành cho em trai của mình qua những bức thư.

Nói về Naoki, thực sự đây là một người rất kiên cường. Trong suốt một thời gian rất dài, anh luôn phải sống chung với những bất công, những sự từ chối, mà lý do sâu xa là do người anh trai tù tội. Bắt đầu từ việc phải từ bỏ việc học, rồi bị mất việc ở cửa hàng làm thêm, chia tay người yêu,… Tất cả chỉ bởi một lẽ, “Xã hội này chẳng thể loại bỏ nổi sự phân biệt đối xử”. Chính Naoki đã bật thốt lên câu nói này khi bị anh bị loại bỏ khỏi ban nhạc, bị chấm dứt ước mơ trở thành ca sĩ của mình. Hay khi phải chia tay Asami, người mà anh đã có ý định kết hôn, Naoki cũng đã không còn cảm thấy tổn thương như trước nữa. Dù sao thì “Tôi đã quen với việc từ bỏ rồi. Naoki cười nhạt”. Đọc tới đây, tôi bỗng thấy nghẹn trong lòng, một người đã phải đối mặt với biết bao sự bất công mới có thể nói lên một câu như vậy, hơn nữa anh lại cười nhạt, chỉ coi đó như một chuyện quá đỗi quen thuộc.

Có một nhân vật chỉ xuất hiện rất ít, nhưng với tôi, đó chính là mấu chốt để tháo gỡ những vướng mắc trong tâm lý của Naoki, đó là chủ tịch Hirano. Ông đã nêu lên một quan điểm rất thực tế.

“Họ kì thị cũng là lẽ đương nhiên”…
“Hầu hết mọi người đều muốn tránh xa những kẻ phạm tội”…
“Loại bỏ tội phạm và những người có liên quan là hành động đúng đắn. Hay có thể coi đó là bản năng tự vệ”…
“Vấn đề không phải cứ vào tù là xong. Họ phải hiểu rằng sự trừng phạt không phải chỉ nhắm vào mỗi mình họ”.

Những lời nói của vị chủ tịch với Naoki như những thông điệp của Keigo Higashino muốn truyền tải đến người đọc. Trước khi làm điều gì không tốt, hãy nghĩ tới những người thân của mình, bởi lẽ, hậu quả mà chúng ta gây ra không chỉ do mỗi chúng ta gánh chịu. Tới đây có lẽ chúng ta có lẽ cũng sẽ thấy bớt trách móc với những người đã lựa chọn “cách ly” Naoki. Tuy rằng có những người thực sự đã thực hiện “cách ly” hơi quá mức, nhưng tất cả đều chỉ xuất phát từ bản năng tự vệ. Suy cho cùng, họ không có lỗi. Nói tới đây, tôi lại liên tưởng tới lời khuyên mà mình thường nói với những người em, những người đi sau mình, đó là, “Đừng trách mọi người vì họ không đối xử tốt với mình, vì họ vốn dĩ không có trách nhiệm đó. Họ không giúp đỡ mình không hẳn đã là người xấu, chỉ là họ chưa đủ tốt mà thôi. Chính vì vậy, hãy thực lòng biết ơn và trân trọng những người đối xử tốt với mình.”

Câu chuyện về sự kì thị còn theo đuổi tới cả thế hệ sau, tới con gái của Naoki. Chúng ta có thể lý giải phần nào về quyết định xa lánh, cắt đứt liên hệ với anh trai của Naoki. Mỗi người khi đọc “Thư” đều sẽ có cảm nhận riêng của mình đối với cách hành xử này của Naoki, có thể là trách móc, có thể là đồng cảm. Suy cho cùng, chúng ta cũng chỉ là những người ngoài cuộc, những người quan sát câu chuyện mà thôi, thật khó để phân định những hành động của Naoki là đúng hay sai. Tsuyoshi và Naoki, cả hai đều vừa đáng thương, lại vừa đáng trách, chỉ là chúng ta không thể định lượng được phần nào nhiều hơn mà thôi, vả lại, việc này cũng không quan trọng.

Nói thêm về những nhân vật trong truyện. Có những người xuất hiện xuyên suốt câu chuyện. Yumiko, vợ Naoki, người đã theo sát Naoki, bên cậu những lúc cậu cần nhất, và cũng là người sẽ gắn bó với cậu suốt đời. Hơn ai hết, Yumiko là người thấu hiểu và đồng cảm nhất với Naoki, vì họ đều ở những hoàn cảnh gần giống nhau. Yusuke, bạn thân Naoki, người ấp ủ giấc mơ âm nhạc cũng Naoki, cậu cũng là một trong số ít những người không để tâm tới hoàn cảnh đặc biệt của Naoki.

Cũng có những nhân vật chỉ xuất hiện trong một phân đoạn, nhưng ảnh hưởng của họ tới bố cục truyện là không nhỏ. Điển hình là chủ tịch Hirano như đề cập ở trên. Thầy giáo Umemura cũng là người tốt, người đã tạo điều kiện giúp đỡ Naoki rất nhiều. Hay là Asami, người đã mang tới tình yêu cho Naoki, cô cũng không hề bận tâm tới hoàn cảnh của Naoki. Asami là một cô gái xinh đẹp, dám yêu dám hận, đâu đó vẫn có những nét kiêu kỳ của tiểu thư nhà giàu. Dẫu biết cô chỉ là một điểm nhấn trong cuốn sách, nhưng tôi vẫn thấy có gì đó bứt rứt về sự chia tay của hai người, dù cho đó là lẽ tất yếu.

Về những chi tiết nhỏ trong câu chuyện. Túi hạt dẻ xuất hiện trong phần đầu cuốn sách là nguyên nhân dẫn tới việc Tsuyoshi phạm tội sát nhân. Nếu Tsuyoshi không nhớ tới túi hạt dẻ, thì có lẽ đã không có câu chuyện này. Nó tượng trưng cho tình thương mà Tsuyoshi dành cho em trai của mình, chỉ vì nghĩ tới khuôn mặt rạng rỡ của em trai khi thấy túi hạt dẻ mà anh đã quay lại để rồi gây ra tội lỗi không thể tha thứ. Tôi cũng muốn nói đến cái chết của người bố, tuy rằng đây chỉ là câu chuyện nhỏ nhặt bên lề. Ông chết do tai nạn giao thông, ngủ gật trong lúc lái xe. Đây là hệ quả của việc bị bóc lột sức lao động quá mức, chủ đề cũng đã được nói đến trong “Bí mật của Naoko”, một tác phẩm rất hay khác của Keigo Higashino. Có lẽ tác giả cũng muốn nhắc tới vấn nạn này trong xã hội Nhật, tôi chờ mong Keigo sẽ có riêng một cuốn sách để nói về vấn đề này.

Kết thúc cuốn sách là cảnh Naoki hát ca khúc “Imagine”. Khi tình cờ bắt gặp anh trai mình trong đám đông phía dưới, Naoki đã không thể nào bật lên tiếng hát. Mà chỉ có thể nghẹn trong lòng: “Anh ơi! Naoki thầm gọi trong tim. Anh ơi, tại sao chúng ta lại sinh ra trên đời này?” Naoki không thể cất tiếng hát, ở đây có thể hiểu theo hai khía cạnh. Khía cạnh thứ nhất là, những mong ước như trong bài hát, ước mơ về một xã hội công bằng, không có sự phân biệt đối xử, vốn dĩ không thể thành hiện thức, nó mãi mãi chỉ có trong bài hát, trong sự tưởng tượng mà thôi. Còn về khía cạnh thứ hai, anh không thể cất tiếng hát, chỉ đơn giản, bởi lẽ những tưởng tượng đó đã không còn quan trọng nữa, khi mà cuối cùng Naoki đã gặp lại anh trai mình. Những cảm xúc mà anh kìm nén hơn chục năm qua, cuối cùng đã được giải phóng. Rồi sau đây, anh sẽ thật sự cắt đứt với người anh tù tội, hay sẽ mở rộng vòng tay đón chào người anh và đáng thương vừa đáng trách trở về từ chốn ngục tù?!

Tôi muốn nói thêm một chút nữa về lời đề tựa cho “Thư”, xin phép được trích dẫn dưới đây. “Nhưng bị cầm tù mười lăm năm, không thể bước ra ngoài song sắt, Tsuyoshi vẫn có cách để cầm tù từ xa những người vô tội mười lăm năm, từ người không quen đến người gần gũi hắn nhất”. Nếu xét về khía cạnh marketing, thì đây hẳn là một lời đề tựa hoàn hảo, nó gợi sự tò mò kích thích người đọc. Nhưng với bất kỳ một ai sau khi đã gấp lại cuốn sách này thì đều sẽ phần nào cảm thấy bực bội phần nào về lời đề tựa này. Tsuyoshi từ một người bị động đã vô tình trở nên chủ động “cầm tù từ xa” người khác. Tuy không quá quan trọng, nhưng bản thân tôi thực sự không hài lòng với lời đề tựa này.

Sau tất cả, “Thư” xứng đáng là một tác phẩm đáng đọc, đáng xem (tác phẩm đã được chuyển thể thành phim) và đáng nghiền ngẫm. Một áng văn trần trụi, một tấm gương phản chiếu xã hội thật đến không thể thật hơn.

Hà Nội, 21/6/2020, nhân một ngày hè cuối tuần ngập nắng, một cuốn sách, một bộ phim và một bài hát hay.

Bài hát Imagine (UNICEF: World Version)

Bản vietsub phim chuyển thể với tựa đề Tegami do Mochi Fansub thực hiện: https://mochifansub.home.blog/2019/02/09/vietsubjmovie-tegami-keigo-higashino/

– Điinh Tuấn

Không biết mọi người có biết đến tác giả Nhật Bản này không, riêng mình thì mình từng là một fan cứng của bác đấy. Tất cả các sách, truyện của Keigo chủ yếu là truyện trinh thám, tuy nhiên đối với quyển này thì thiên về tâm lý xã hội – một chủ đề mà mình rất yêu thích.

Nội dung mang tính sâu sắc, kể về cuộc đời của 2 người anh em, số phận nghèo khó đưa đẩy đã làm cho người anh Tsuyoshi phải phạm tội cướp của giết người, mục đích cuối cùng chỉ để kiếm tiền cho người em Naoki tiếp tục con đường học vấn.

Hành vi phạm tội cướp của giết người đã cầm tù người anh trai Tsuyoshi 15 năm, câu chuyện không kết thúc ở đó, về sau cuộc đời của người em Naoki lại gặp vô cùng trắc trở và khó khăn chồng chất. Tuy người anh là thủ phạm duy nhất, tuy nhiên chính vì hành động không thể chấp nhận được bởi xã hội, cuộc sống của người em lại bị ảnh hưởng vô cùng, thậm chí đến khi nhân vật đã có vợ và con gái.

THƯ nói lên sự phản đối và sự phân biệt đối xử vô cùng gay gắt của xã hội lên cuộc đời của người em Naoki từ việc kiếm việc làm, kết bạn, kiếm người yêu, sau này là gia đình riêng của nhân vật. Thực tế, người em Naoki này không hề phạm sai lầm gì, nhưng vẫn bị xã hội kết án ngầm và điều đó khiến Naoki vô cùng đau khổ. Tác giả đã phân tích rất thành công về nội tâm của nhân vật Naoki cùng với những mảng tối của xã hội về nạn phân biệt đối xử và định kiến lên những con người tưởng chừng như bình thường và vô tội, nhưng vì có liên quan đến người nhà của thủ phạm, cuộc sống của họ dường như chỉ sống trong bóng tối và luôn trong trạng thái tiến thoái lưỡng nan.

Mình rất thích cuốn THƯ này vì nó đánh vào tâm lý của tất cả đọc giả, khiến chúng ta phải suy ngẫm rất nhiều. Chúng ta có thật sự nói và làm như những gì chúng ta nói? Chúng ta có loại bỏ khỏi những định kiến mà trước giờ chúng ta vẫn còn đang níu giữ? Đôi khi, về mặt lý trí, chúng ta luôn đứng về phía công bằng, tuy nhiên trên thực tế chúng ta vẫn ngầm định kiến, suy nghĩ và hành động rất phiến diện và chủ quan. Đồng thời, thông điệp cũng nói lên thực trạng cuộc sống lúc bấy giờ, vì nghèo khó khốn cùng mà dẫn đến những hành động sai trái và phải gánh chịu hậu quả nghiêm trọng đến cuối đời.

Đọc xong tác phẩm mình nghĩ đến trong xã hội ngày nay, chúng ta luôn có một vài định kiến nhất định về phân biệt giàu nghèo, chủng tộc, màu da, cộng đồng LGBT,…. Luôn sẽ có những mặt tối khác nhau của xã hội, sự khác biệt, nhưng không vì thế mà chúng ta mất đi tính văn minh của từng cá nhân. Đừng đặt quá nhiều gánh nặng và áp lực lên những cuộc đời vô tội, hãy cứ để họ sống cuộc đời họ muốn, là chính họ và cho họ có quyền sống một cách tự do.

THƯ cũng nhắc nhở chúng ta về việc đôi khi chúng ta phải nhìn lại bản thân trước khi đánh giá người khác. Hãy có một cái nhìn đa chiều, sống văn minh và tôn trọng sự khác biệt. Quy cho cùng, chúng ta là con người, hà khắc gì chúng ta lại làm khó nhau?

Quyển sách khép lại bằng cảnh tượng người em Naoki cùng các thành viên trong nhóm nhạc Imagine của mình đứng trên sân khấu, ánh nhìn của Naoki vô tình chạm vào đôi mắt của một người đàn ông đang ngồi đang cúi gằm mặt. Trước khoảnh khắc ấy, Naoki chỉ biết “chết lặng” với khoảnh khắc đó. Khó có thể diễn tả cảm xúc của Naoki khi nhìn thấy người anh của mình sau hơn 15 năm xa cách…

Một số lời thoại khi đọc làm tim mình đau nhói:

“Con người ai chẳng có tình cảm. Đó có thể là tình yêu hoặc tình bạn. Không ai được phép tự ý cắt đứt quan hệ tình cảm của người khác. Vì thế hành vi giết người tuyệt đối không được chấp nhận. Từ đó, suy ra, tự sát cũng không phải việc làm đúng đắn. Tự sát là giết đi chính mình, dù bản thân cho rằng chết cũng chẳng sao, nhưng chưa chắc những người xung quanh đã mong muốn mình chết. Hành vi của anh trai cậu cũng giống như tự sát, bởi con đường cậu ấy chọn sẽ dẫn đến cái chết mang tính xã hội. Cậu ấy đâu có ngờ người em trai vẫn còn sống trong xã hội này rồi sẽ phải chịu rất nhiều đau khổ. Hành động xốc nổi chẳng bao giờ giải quyết được vấn đề. Những nỗi đau cậu đang phải chịu đựng chính là sự trừng phạt cho tội lỗi mà anh trai cậu gây ra.”

“Cậu có căm ghét anh trai hay không là việc của cậu, nhưng căm ghét chúng tôi là không hợp lý. Nếu nói theo kiểu tàn nhẫn, chúng tôi bắt buộc phải phân biệt đối xử với cậu, để tất cả tội phạm hiểu rằng chỉ vì mình phạm tội mà người thân phải chịu rất nhiều khổ sở.”

Một quyển sách mà tất cả các bạn nên đọc một lần trong đời. Dù rất buồn nhưng ý nghĩa và thông điệp mà THƯ mang lại sẽ khiến cho bạn suy ngẫm thật nhiều đấy.

– Tuyet Son

Review Thư (2)

Có thể bạn muốn đọc thêm: