Không Phải Chưa Đủ Năng Lực, Mà Là Chưa Đủ Kiên Định – Hàn Xuân Trạch

SUY NGHĨ KHÓ CHẾ NGỰ NHẤT CHÍNH LÀ “BUÔNG THẢ NỐT LẦN NÀY THÔI”

Khi đối mặt với món ngon hấp dẫn, có phải chúng ta thường hay nói rằng: “Mình chỉ buông thả một lần này thôi, lần sau sẽ không thế nữa”? Đứng trước rất nhiều quần áo xinh đẹp, có phải chúng ta cũng tự nhủ rằng: “Mua nốt lần này thôi, mấy tháng tới không mua gì nữa”? Khi ngửi thấy mùi khói thuốc, có lẽ chúng ta sẽ nghĩ: “Hôm nay hút một điếu thôi, từ ngày mai chắc chắn sẽ bắt đầu cai thuốc.”

Khi đối diện với cám dỗ, chúng ta sẽ thường có ý nghĩ “buông thả nốt lần này thôi”. Thế nhưng, nếu chúng ta buông thả lần này, thật sự có thể bảo đảm lần sau sẽ không tiếp tục buông thả bản thân nữa sao? Nếu lần sau gặp phải cám dỗ giống hệt, chúng ta thật sự có thể kiểm soát được bản thân ư?

Tại sao chúng ta lại có suy nghĩ như vậy? Nguyên nhân chủ yếu là do não bộ của chúng ta hiểu nhầm mục tiêu có thể hoàn thành sang mục tiêu đã được hoàn thành. Ví dụ, chúng ta nghĩ tương lai vẫn còn rất nhiều nhiệm vụ nặng nhọc, nếu như không tranh thủ thời gian để làm thì sẽ không kịp, nên nghĩ bụng sẽ dùng thời gian nghỉ ngơi vào thứ Bảy và Chủ Nhật để tăng ca. Nhưng đến thứ Bảy, bạn lại cảm thấy rất mệt, thật sự muốn thư giãn một chút. Bạn tặc lưỡi nghĩ rằng hôm nay nghỉ ngơi trước đã, dù sao thì vẫn còn ngày mai cơ mà, thế là bạn lại đẩy công việc lùi thêm một ngày. Sang đến Chủ Nhật, bạn lại lười chẳng muốn làm. Lúc này, trong đầu bạn nảy ra một ý nghĩ: “Thôi kệ, dù sao cũng là cuối tuần, cũng không bắt buộc phải tăng ca, mấy hôm trong tuần làm nhiều thêm một chút vậy.” Những suy nghĩ này cứ thôi thúc khiến bạn hoàn toàn từ bỏ việc tăng ca, bởi vì não bạn tưởng rằng bạn đã hoàn thành nhiệm vụ đó rồi.

Tuyệt đối đừng đặt mục tiêu và cám dỗ cạnh nhau để cân nhắc, nếu không chúng sẽ khiến ta rối bời, và khả năng tự kiểm soát sẽ giảm xuống. Bởi nếu nhìn thấy mục tiêu một cách rõ ràng, ta sẽ có khả năng tự kiểm soát bản thân hiệu quả hơn. Chuyên gia tâm lý học Fischbacher cho rằng, khi một người tập trung tâm trí vào một mục tiêu, thì ngay cả khi đối mặt với cám dỗ, anh ta vẫn sẵn sàng tự kiểm soát bản thân. Ngược lại, khi một người thỏa mãn ham muốn của mình trước tiên, rồi sau đó mới theo đuổi mục tiêu, anh ta sẽ không tìm cách để chống lại cám dỗ nữa.

Fischbacher và cộng sự đã tiến hành một thí nghiệm. Họ bày cà rốt và bánh ngọt ra trước mặt đối tượng thí nghiệm. Cà rốt đại diện cho thực phẩm lành mạnh, còn bánh ngọt lại đại diện cho thực phẩm không lành mạnh. Họ yêu cầu những người tham gia lựa chọn một trong hai thứ. Nhân viên thí nghiệm không đặt lần lượt cà rốt và bánh ngọt ở đó cho người ta lựa chọn, mà bày ra trước mắt đối tượng thí nghiệm theo hai cách: một cách là bỏ hai loại thực phẩm đó vào trong hai cái bát, cách còn lại là đặt chúng vào trong cùng một cái bát. Khi những người tham gia nhìn thấy hai loại thực phẩm tách nhau ra, họ có khuynh hướng lựa chọn cà rốt, nhưng khi nhìn thấy chúng đặt chung một chỗ, đa số những người tham gia lại lựa chọn bánh ngọt.

Vì sao lại như vậy? Nguyên nhân là bởi khi tách riêng chúng, con người sẽ nhận ra mục tiêu của mình rõ ràng hơn. Họ biết cà rốt tượng trưng cho sự lành mạnh, nên chắc chắn sẽ lựa chọn nó. Còn khi đặt chung một chỗ, họ sẽ không phân biệt được loại nào tốt, loại nào không tốt, mà sẽ có khuynh hướng tưởng tượng về hương vị của chúng, từ đó muốn lựa chọn bánh ngọt hơn.

Lựa chọn của con người khi đứng trước cám dỗ thường rất bất ngờ. Bạn luôn nhắc nhở mình chỉ buông thả nốt một lần, rồi sau này sẽ bù đắp lại, nhưng đây là một chuyện cực kỳ thử thách ý chí. Từ hôm nay, hãy bắt đầu liên tục quan sát bản thân, để xem khi đến “ngày mai” mà bạn nói, bạn có thật sự bù đắp được không? Nếu như không thể, nó sẽ là khởi nguồn của vòng tuần hoàn “chỉ buông thả nốt một lần”, và mục tiêu của bạn sẽ càng khó để thực hiện.

Để củng cố khả năng tự kiểm soát bản thân, đừng để vòng tuần hoàn bất tận của việc “buông thả nốt một lần” xuất hiện. Chúng ta nên tách riêng mục tiêu và cám dỗ để cân nhắc. Quay trở lại với việc tăng ca, nếu như bạn không muốn tăng ca, mà chỉ muốn buông thả bản thân một chút, lúc này bạn phải nghĩ rằng tăng ca là để đuổi kịp tiến độ, để hoàn thành công việc hiệu quả hơn, còn ở nhà nghỉ ngơi chỉ làm ta càng nghỉ càng cảm thấy mệt mỏi. Hãy xác định mục tiêu của bạn là làm việc tốt hơn, từ đó có một cuộc sống tuyệt vời hơn, thế là tự nhiên bạn sẽ tiến về phía mục tiêu này. Nếu như bạn suy nghĩ về việc tăng ca và nghỉ ngơi cùng một lúc, cám dỗ sẽ phình to hơn. Bạn không chỉ nghỉ ngơi lần này, mà lần sau nếu có phải tăng ca, bạn vẫn sẽ lựa chọn buông thả.